11. Το υπόλοιπο 1%

Μάλλον περισσότερο από 1%...

11.1 Η χρήση των tar και gzip

Στο UNIX υπάρχουν κάποιες ευρέως χρησιμοποιούμενες εφαρμογές για την δημιουργία πακέτων (archives) και τη συμπίεση αρχείων. Το tar χρησιμοποιείται για την κατασκευή πακέτων - όπως το PKZIP ή το Winzipμε τη διαφορά ότι δεν συμπιέζει, απλά «πακετάρει». Για να φτιάξετε ένα νέο πακέτο:

$ tar -cvf <onoma_arxeiou.tar> <file> [file...]

Για να εξάγετε (extract) αρχεία από ένα πακέτο:

$ tar -xpvf <onoma_arxeiou.tar> [file...]

Για να δείτε τα περιεχόμενα ενός πακέτου:

$ tar -tf <onoma_arxeiou.tar> | less

Μπορείτε να συμπιέσετε με το compress, το οποίον είναι πλέον απηρχαιωμένο και καλόν είναι να μη χρησιμοποιείται πλέον, και με το gzip:

$ compress <arxeio>
$ gzip <arxeio>

Έτσι δημιουργείται ένα συμπιεσμένο αρχείο με κατάληξη .Z (από το compress) ή .gz (από το gzip). Αυτά τα προγράμματα μπορούν να συμπιέσουν μόνο ένα αρχείο κάθε φορά. Για την αποσυμπίεση:

$ compress -d <arxeio.Z>
$ gzip -d <arxeio.gz>

RMP.

Υπάρχουν επίσης τα προγράμματα unarj, zip και unzip (συμβατά με το PK??ZIP) . Αρχεία με κατάληξη .tar.gz ή .tgz (πακεταρισμένα με tar, εν συνεχεία συμπιεσμένα με gzip) είναι τόσο συχνά στο UNIX όσο και τα αρχεία .ZIP στο DOS. Για να δείτε τα περιεχόμενα ενός αρχείου .tar.gz:

$ tar -ztf <arxeio.tar.gz> | less

11.2 Εγκατάσταση εφαρμογών

Κατ' αρχάς να διευκρινίσουμε κάτι: η εγκατάσταση εφαρμογών είναι υπόθεση του root. Οι περισσότερες εφαρμογές του Linux διανέμονται ως πακέτα .tar.gz, που κατά κανόνα περιέχουν έναν κατάλογο με κατάλληλο όνομα περιέχοντα αρχεία και/ή υποκαταλόγους. Ένας καλός κανόνας είναι να εγκαθιστάτε αυτά τα πακέτα από το /usr/local με την εντολή

# tar -zxf <archive.tar.gz>

και εν συνεχεία διαβάζοντας το αρχείο README ή INSTALL. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η εφαρμογή διανέμεται ως πηγαίος κώδικας, τον οποίο θα πρέπει να μεταγλωττίσετε· συνήθως, αρκεί να πληκτρολογήσετε make και μετά make install. Αν το πακέτο (archive) περιέχει το σενάριο configure, τρέξτε το προηγουμένως. Προφανώς, θα χρειαστείτε το μεταγλωττιστή gcc ή g++.

Άλλα πακέτα πρέπει να «ανοιχθούν» (unpack) στον κατάλογο /· έτσι συμβαίνει με τα πακέτα .tgz του Slackware. Άλλα πακέτα περιέχουν τα αρχεία, αλλά όχι μέσα σε υποκατάλογο, οπότε πρέπει να προσέχετε για να μην μπλεχτείτε. Πάντοτε να βλέπετε τα περιεχόμενα ενός πακέτου πριν το εγκαταστήσετε.

Το Debian και το Red Hat έχουν τις δικές τους μορφές πακέτων, τα .deb και .rpm αντιστοίχως. Το τελευταίο μάλιστα χαίρει ευρείας αποδοχής. Για να εγκαταστήσετε ένα πακέτο rpm πληκτρολογείστε

# rpm -i package.rpm

11.3 Χρήσιμες συμβουλές

Κύλιση προς τα πίσω: πατώντας <SHIFT + PAG UP> (το γκρίζο πλήκτρο) μπορείτε να κυλάτε προς τα πίσω (backscroll) μερικές σελίδες, αναλόγως πόση μνήμη video έχετε διαθέσιμη.

Καθαρισμός της οθόνης: αν χρησιμοποιήσετε τις more ή cat σε ένα δυαδικό αρχείο (binary file), η οθόνη σας πιθανώς να γεμίσει με σκουπίδια. Για να το διορθώσετε πληκτρολογείστε (χωρίς να βλέπετε) (blind type) reset ή την παρακάτω σειρά χαρακτήρων: echo CTRL-V ESC c RETURN.

Επικόλληση κειμένου: για την κονσόλα, δείτε κάτωθι· όταν είστε στο X, πατήστε με το ποντίκι (click) και μετά σύρτε για να επιλέξετε κείμενο σε ένα παράθυρο xterm και στη συνέχεια πατήστε το μεσαίο πλήκτρο του ποντικιού (ή και τα δύο ταυτοχρόνως αν έχετε ποντίκι δύο πλήκτρων) για να επικολλήσετε. Υπάρχει ακόμη και το xclipboard (δυστυχώς μόνο για κείμενο), όμως μη μπερδευτείτε από την αργή του απόδοση.

Χρήση του ποντικιού: αν έχετε εγκαταστήσει τον gpm, έναν οδηγό ποντικιού για την κονσόλα, μπορείτε να πατήσετε και να σύρετε (click and drag) για να επιλέξετε κείμενο και μετά δεξί κλικ για να επικολλήσετε το επιλεγέν κείμενο. Λειτουργεί ανάμεσα στις πηγαίες κονσόλες (VC).

Μηνύματα του πυρήνα: ρίξτε μια ματιά στο /var/adm/messages ή /var/log/messages ως root για να δείτε τί έχει να σας πει ο πυρήνας, συμπεριλαμβανομένων των μηνυμάτων εκκινήσεως. Ίσως βρείτε πρακτική την εντολή dmesg.

11.4 Πού θα βρείτε εφαρμογές

Αν αναρωτιέστε πού θα βρείτε εφαρμογές για το Linux σας για να αντικαταστήσετε αυτές που χρησιμοποιούσατε στο DOS/Win σας προτείνω τους βασικούς τόπους λογισμικού για Linux: ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux, ftp://tsx-11.mit.edu/pub/linux, και ftp://ftp.funet.fi/pub/Linux. Άλλοι καλοί τόποι για αρχή είναι ο «`Linux Applications and Utilities Page» http://www.xnet.com/~blatura/linapps.shtml, και η «επίσημη» ιστοσελίδα του Linux http://www.linux.org.

11.5 Κάποια πράγματα που δε μπορούσατε να κάνετε

Το Linux μπορεί να κάνει πολλά πράγματα που για τα DOS/Windows ήταν φορτικά, δύσκολα ή ακόμη αδύνατα. Ιδού κάποιες ευκολίες που μπορείτε να γευτείτε:

• η εντολή at σας επιτρέπει να τρέχετε προγράμματα σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή·
• η awk είναι μία απλή, αλλά δυνατή γλώσσα που σας επιτρέπει να μεταχειρίζεστε αρχεία δεδομένων και όχι μόνο. Παραδείγματος χάριν, αν data.dat είναι ένα αρχείο δεδομένων με πολλά πεδία, τότε η εντολή

  $ awk '$2 ~ "abc" {print $1, "\t", $4}' data.dat
  

  τυπώνει τα πεδία 1 και 4 καθεμιάς γραμμής του data.dat της οποίας το δεύτερο πεδίο περιέχει τα «abc»·
• το cron είναι πολύ χρήσιμο για να εκτελεί διάφορες εργασίες περιοδικώς, σε συγκεκριμένη ημερομηνία και ώρα. Πληκτρολογείστε man 5 crontab·
• το file <όνομα_αρχείου> σας λέει τί είδους αρχείο είναι το όνομα_αρχείου (κείμενο ASCII, εκτελέσιμο, πακέτο κλπ)·
• η find (δείτε επίσης τον Τομέα Κατάλογοι: Μετάφραση Εντολών) είναι μία από τις πιο δυνατές και χρήσιμες εντολές. Χρησιμοποιείται για να βρίσκει αρχεία που απαντούν σε ορισμένα χαρακτηριστικά και να εκτελεί εργασίες σε αυτά. Η γενική χρήση της find είναι:

  $ find <directory> <ekfrash>
  

  όπου η <ekfrash> περιέχει κριτήρια έρευνας και εργασίες. Παραδείγματα:

  $ find . -type l -exec ls -l {} \;
  

  βρίσκει όσα αρχεία είναι συμβολικοί δεσμοί και τυπώνει το αρχείο στο οποίο δείχνουν.

  $ find / -name "*.old" -ok rm {} \;
  

  βρίσκει όλα τα αρχεία του ζητούμενου είδους και τα διαγράφει, ζητώντας πρώτα την άδειά σας.

  $ find . -perm +111
  

  βρίσκει όλα τα αρχεία με δικαίωμα (permission) 111 (εκτελέσιμα).

  $ find . -user root
  

  βρίσκει όλα τα αρχεία που ανήκουν στον root. Αυτή έχει πολλές δυνατότητες - RMP·
• η grep βρίσκει πρότυπα κειμένου (text patterns) στα αρχεία. Για παράδειγμα, η

  $ grep -l "geology" *.tex
  

  βρίσκει τα αρχεία *.tex που περιέχουν την λέξη «geology». Η παραλλαγή της, zgrep, λειτουργεί στα συμπιεσμένα αρχεία gzip. RMP·
• Οι συνήθεις εκφράσεις είναι ένας πολύπλοκος, αλλά πολύ δυνατός τρόπος έρευνας σε κείμενο. Για παράδειγμα, η εντολή ^a[^a-m]X{4,}txt$ βρίσκει μία γραμμή που ξεκινά με `a', ακολουθεί οποιοσδήποτε χαρακτήρας εκτός αυτών του διαστήματος a-m, ακολουθούν τέσσερα ή περισσότερα `X', και τελειώνει σε `txt'. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε συνήθεις εκφράσεις με ανεπτυγμένους συντάκτες, όπως ο less, και σε πολλές εφαρμογές. Για μία εισαγωγή πληκτρολογείστε man grep·
• η script <όνομα_σεναρίου> στέλνει τα περιεχόμενα της οθόνης στο όνομα_σεναρίου έως ότου δώσετε την εντολή exit. Χρήσιμη για αποσφαλμάτωση·
• η sudo επιτρέπει στους χρήστες να εκτελούν κάποιες από τις λειτουργίες του root (π.χ. διαμόρφωση και προσαρμογή δίσκων· RMP)·
• η uname -a σας δίνει πληροφορίες για το σύστημα·
• οι zcat και zless επιτρέπουν την περιήγηση και piping σε gzip-αρισμένα αρχεία, χωρίς την προηγούμενη αποσυμπίεσή τους. Για παράδειγμα:

  $ zless textfile.gz
  $ zcat textfile.gz | lpr
  

• οι παρακάτω εντολές είναι επίσης χρήσιμες: bc, cal, chsh, cmp, cut, fmt, head, hexdump, nl, passwd, printf, sort, split, strings, tac, tail, tee, touch, uniq, w, wall, wc, whereis, write, xargs, znew. RMP.

11.6 Εξάσκηση του UNIX υπό DOS/Windows

Είναι απίστευτο, αλλά υπάρχουν εξαίρετα εργαλεία που προσφέρουν ένα UNIX-οειδές περιβάλλον στο DOS/Windows! Ένα από αυτά είναι η σουίτα Djgpp ( http://www.delorie.com/djgpp) για DOS, ενώ το το Cygnus ( http://www.cygnus.com) είναι μία πολυπλοκότερη μεταφορά στο Win32. Αμφότερα περιέχουν τα ίδια εργαλεία ανάπτυξης GNU με το Linux· παρ' όλα αυτά δε θα έχετε την ίδια σταθερότητα και απόδοση...

Αν θέλετε να πάρετε μία γεύση από το Linux, δοκιμάστε το Djgpp. Κατεβάστε και εγκαταστ είστε τα παρακάτω αρχεία (τη στιγμή που γράφω αυτό, η τελευταία έκδοση είναι η 2.02): djdev202.zip, bnu281b.zip, bsh1147b.zip, fil316b.zip, find41b.zip, grep22b.zip, gwk303b.zip, lss332b.zip, shl112b.zip.. Παρέχονται οδηγίες εγκατάστασης και περαιτέρω βοήθεια μπορείτε να βρείτε στον τόπο news:comp.os.msdos.djgpp.

Ειδικότερα, η χρήση του bash στο DOSWin είναι μεγάλη ανακούφιση. Για να το ρυθμίσετε καταλλήλως, διορθώστε το παρεχόμενο αρχείο BOOT.BAT ώστε να απεικονίζει την εγκατάστασή σας, και στη συνέχεια τοποθετείστε αυτά τα αρχεία στον οικείο κατάλογό σας (στη διαμέριση των Windows ) αντί αυτών που παρέχονται:

# this is _bashrc

LS_OPTIONS="-F -s --color=yes"
alias cp='cp -i'
alias d='ls -l'
alias l=less
alias ls="ls $LS_OPTIONS"
alias mv='mv -i'
alias rm='rm -i'
alias u='cd ..'

# this is _bprof
if [ -f ~/_bashrc ]; then
  . ~/_bashrc
fi
PS1='\w\$ '
PS2='> '
CDPATH="$CDPATH:~"
# stuff for less(1)
LESS="-M-Q"                     # makrys dromeas, siwphlos
LESSEDIT="%E ?lt+%lt. %f"       # dior8wsh prwths grammhs
VISUAL="jed"                    # syntakths
LESSCHARSET=latin1              # kalyterh orash tonismenwn grammatwn
export PS1 PS2 CDPATH LS_OPTIONS LESS LESSEDIT LESSOPEN VISUAL LESSCHARSET

11.7 Συνήθεις επεκτάσεις και σχετιζόμενα προγράμματα

Θα συναντήσετε διάφορες επεκτάσεις αρχείων. Εξαιρώντας τις πιο σπάνιες (π.χ. γραμματοσειρές κλπ), αυτές είναι:

• 1 ... 8: σελίδες εγχειριδίου (man pages). Διαβάστε τις με groff -Tascii -man <αρχείο.1>·
• arj: πακέτα κατασκευασμένα με arj·
• dvi: αρχείο παραγόμενο από το ΤeX (βλ. παρακάτω). Χρησιμοποιείστε xdvi για να το δείτε, dvips για να το τρέψετε σε αρχείο PostScript .ps·
• gz: πακέτα κατασκευασμένα με gzip·
• info: αρχεία info (κάτι σαν εναλλακτικά των man pages). Δείτε τις με info·
• lsm: Linux Software Map file. Είναι απλά αρχεία ASCII που περιέχουν την περιγραφή ενός πακέτου·
• ps: αρχείο PostScript. Για να το δείτε ή να το τυπώσετε χρησιμοποιείστε το gs και εναλλακτικά ghostview ή gv·
• rpm: πακέτα Red Hat. Μπορείτε να τα εγκαταστήσετε σε κάθε σύστημα με τον διαχειριστή πακέτων rpm·
• taz, tar.Z: πακέτα, κατασκευασμένα με tar και συμπιεσμένα με compress·
• tgz, tar.gz: πακέτα κατασκευασμένα με tar και συμπιεσμένα με gzip·
• tex: αρχείο κειμένου προς εισαγωγή στο TeX, ένα παντοδύναμο σύστημα στοιχειοθεσίας. «Τσιμπήστε» το πακέτο tex, διαθέσιμο σε πολλές διανομές·
• texi: αρχείο texinfo, μπορεί να δημιουργήσει τόσο TeX όσο και info αρχεία (info). Πάρτε το texinfo·
• xbm, xpm, xwd: αρχείο γραφικών·
• Z: πακέτο κατασκευασμένο με compress·

11.8 Μετατροπή Αρχείων

Αν χρειάζεστε να μεταφέρετε αρχεία ανάμεσα στο DOS/Win και το Linux, έχετε υπ' όψη το πρόβλημα «τέλους γραμμής» («end of line» problem). Στο DOS, κάθε γραμμή κειμένου τελειώνει με CR/LF (δηλαδή ASCII 13 + ASCII 10), ενώ στο Linux με LF. Αν διορθώσετε ένα αρχείο του DOS μέσα από το Linux, πιθανότατα κάθε γραμμή θα τελειώνει με ένα περίεργο «M»· ένα αρχείο κειμένου του Linux στο DOS θα φαίνεται σαν ως μία απλή χιλιομετρική γραμμή χωρίς παραγράφους. Για τη σωστή μετατροπή των αρχείων υπάρχουν κάποια εργαλεία, τα dos2unix και unix2dos.

Αν έχετε αρχεία μόνο κειμένου που περιέχουν τονισμένους χαρακτήρες, σιγουρευτείτε ότι έχουν γίνει μέσα από τα Windows (με Notepad) και όχι σε απλό DOS· διαφορετικά, όλοι οι τονισμένοι χαρακτήρες θα μπερδευτούν.

Η μετατροπή αρχείων Word ή WordPerfect σε απλό κείμενο είναι δυνατή, αν και κάπως επικίνδυνη. Θα χρειαστείτε κάποιο από τα εργαλεία που υπάρχουν στους τόπους του CTAN· ένας είναι ο ftp://ftp.tex.ac.uk. Κατεβάστε το πρόγραμμα word2x από τον κατάλογο /pub/tex/tools/, ή δοκιμάστε κάποιο από τα προγράμματα του καταλόγου /pub/tex/support/. Ειδικότερα, το word2x μετατρέπει αρχεία Word 6, ενώ για αρχεία του Word 97 θα χρειασθείτε το mswordview ( http://www.csn.ul.ie/~caolan/docs/MSWordView.html) που τα τρέπει σε HTML.

11.9 Ελεύθερες Σουίτες γραφείου

Αν η μετατροπή αρχείων δεν είναι αρκετή, έχετε τη δυνατότητα να βυθιστεί-τε σε ένα (ελεύθερο! πακέτο, παρόμοιο του Microsoft Office.

Η σουίτα StarOffice είναι ελεύθερη για ιδιωτική χρήση. Είναι μεγάλη, κάπως αργή, αλλά παρ' όλ' αυτά πολύ καλή: προσφέρει δυνατότητες που δεν υπάρχουν στο Microsoft Office. Ακόμη, μπορεί να διαβάσει και να γράψει αρχεία των Word και Excel files, αν και η μετατροπή δεν είναι πάντοτε τέλεια. Ιστοσελίδα: http://www.stardivision.com. (Σ.τ.Μ.: η σελίδα έχει πλέον αλλάξει, μετά την εξαγορά της StarDivision από την Sun, και πλέον είναι http://www.sun.com/staroffice)

Άλλο καλό πακέτο είναι το Corel WordPerfect, μία ελεύθερη έκδοση του οποίου παρέχεται στο Διαδίκτυο. Να πω κι άλλα; Τσιμπήστε το! http://www.corel.com.